سبز گردد شاخساران کهن
سبز گردد شاخساران کهن
کتاب «سبز گردد شاخساران کهن»، چکیده‌ای از دستاوردها، روش‌ها و آزمون‌های کاربردی است که مؤلفین کتاب و همکاران آنان در بازه‌ی هفده سالِ فعالیّت فرهنگی با میانسالان و سالمندان در «مرکز روزانه آموزشی توان‌بخشی رنگین‌کمان سپید اصفهان» انجام داده‌اند.
نفیسه نفیسی، نیلوفر و مرجان هرندی‌زاده، در ۲۹ دی‌ماه ۱۳۸۰، با نیازسنجی، دوراندیشی و توانمندی‌ها و پشتکار بزرگ و انسانی‌شان، توانستند مرکز روزانه رنگین‌کمان سپید (یا به گفته‌ی خودشان، «مهد میانسالان و سالمندان» را در شهر اصفهان راه‌اندازی کنند. با این توضیح که:
«این‌جا را «رنگین‌کمان سپید» نامیدیم زیرا می‌خواستیم مؤسسه‌مان جایی باشد، خانه‌ای، «باش‌گاهی» که در آن آدم‌ها با ویژگی‌ها و شخصیت‌های جداگانه، با استعدادها و توانایی‌های ویژه‌ی‌شان، در کنار هم، به صلح و دوستی و صمیمیت برسند. مکانی راه‌اندازی کردیم که هر کس افزون بر اهمیت دادن به خود و استعدادهای فردی، در پیوند با دیگران نیز به صلح، سپیدی و یکرنگی برسد.»
و پیش‌تر یادآوری کرده‌اند:
«در افسانه‌ها آمده‌است جایی که رنگین‌کمان به زمین می‌رسد، گنجی از زر است. مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها آن گنج هستند، هنگامی که بتوانی بر آن‌ها باران ببارانی و آفتاب بتابانی.»
کتاب با پیش‌گفتار و شش بخش و «نمایه‌ی نام‌ها» و «فهرست تصویرها»، فراهم شده‌است.
مؤلف‌ها (به‌جز نوشین نفیسی) هریک از دیدگاهی ویژه، پیش‌گفتاری را بر کتاب نوشته‌اند، و از چندوچون شکل‌گیری، حرفه‌ای شدن فعالیت‌ها برای سالمندان، دوندگی برای گرفتن مجوز و راه‌اندازی مؤسسه و ... هدف‌های مرکز روزانه رنگین‌کمان سپید سخن گفته‌اند. هدف‌های مهمی مانند:
- آگاه‌سازی افراد از ویژگی‌های دوره‌ی سالمندی و تقویت جسمی و روحی آنان؛
- ارتباط میان نسل‌ها، به‌ویژه مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها با نوه‌ها؛
- افزایش فرهنگ و آموزش سالمندان و میانسالان؛
- ایجاد محیطی شاد و روح‌افزا؛
- مشارکت سالمندان و میانسالان در برنامه‌ریزی و تصمیمگیری‌ها، فعال ساختن آن‌ها در اجتماع، و ایجاد روحیه مثبت و فعال علیه تفکر بازنشستگی و از کار افتادگی؛
- فراهم ساختن محیطی مناسب برای نمایان شدن توانمندی‌ها و تجربه‌های گروه‌های سنی گوناگون و ارائه آثار فرهنگی، علمی و هنری آنان؛
- ترویج کتاب و کتابخوانی.
نفیسه نفیسی در بخش یک کتاب، از دستاوردها و اندوخته‌هایش در چگونگی برگزاری بخش‌های گوناگون کلاس‌های «ادبیات برای سالمندان» و پروژههای در پیوند با این موضوع می‌گوید. و گاه با دادن گزارشی از آن‌ها، خواننده را در روند ریزه‌کاری‌های فعالیت‌های مرکز رنگین‌کمان سپید در بخش ادبی می‌گذارد.
بخش یک کتاب، چهار پیوست دارد که هر پیوست گردآوری، بازسازی و روایت خاطره‌های موضوعی در پیوند با کتاب و ترویج کتابخوانی، خانه‌ی کودکی، چگونگی ازدواج و مکتب‌خانه‌هایی است که فراگیران سالمند و میان‌سال در کلاس‌های ادبیات مؤسسه رنگین‌کمان سپید آن‌ها را بازگو کرده‌اند. این چهار «جُستار» را نفیسه نفیسی نوشته است که پیش‌تر در فصل‌نامه‌هایی مانند «نگاه نو» و «کهریزک» چاپ شده و در این کتاب، ویرایش شده آن‌ها آمده‌است.
بخش دو که بیش‌ترین حجم کتاب را دربر می‌گیرد، نوشین نفیسی به «هنر برای سالمندان» میپردازد و با پیش‌گفتاری در ستایش سال‌خوردگی و ویژگی‌های این دوره، در فصل یک این بخش، هدف‌های آموزش نقاشی و هنر سالمندان، ویژگی‌های کار هنری با سالمندان و ناهمسانی‌های آن با کار هنری با کودکان را بررسی می‌کند. او سپس چند نکته‌ی ارزشمند از دستاوردهای خود در کار هنری با سالمندان را بازگو می‌کند.
نوشین نفیسی در فصل دو از بخش دو کتاب سبز گردد شاخساران کهن، با باریک‌بینی و رویکردی فردی به هنرآموزان سالمندان مؤسسه رنگین‌کمان سپید، مانند وقایع‌نگاری هوشمند از تجربه‌های کار هنری با سالمندان میپردازد و در سی‌ونه «یادداشت»، این اندوخته‌ها را با خواننده‌ی جست‌وجوگر خود، درمیان می‌گذارد.
لابه‌لای این یادداشت‌ها، گزارش‌هایی از برنامه‌های نمایشگاه‌ها، کارگاه‌های آموزش نقاشی و دست‌سازها و پروژههای هنرآموزان سالمند مؤسسه آورده شده است.
این بخش ۹ پیوست دارد که در پیوست یک متن ویرایش شده سخنرانی نوشین نفیسی - نگاهی گذرا به ضرورت و چگونگی پرداختن به آفرینش هنری در میان‌سالی – در پیوست دو پیامدهای آموزش کار با گل رُس با سالمندان، در پیوست سه، گزارشی از ساخت اسباب‌بازی‌های قدیمی، برای برنامه‌ی پیوند میان نسل‌ها، در پیوست چهار و پنج، نوشته‌های ارائه شده در نخستین نمایشگاه و گزارش تصویری از بخشی از دومین نمایشگاه هنر هنرآموزان سالمند مؤسسه، بازتاب یافته‌است.
پیوست‌های شش، هفت، هشت و نه بخش دو کتاب، گزارش‌های نوشتاری و تصویری است از کارگاهِ هنر محیطی «هنر در طبیعت»، پروژههای «بافتن درخت زندگی»، «سیمرغ و سیمرغ» و همچنین «یادآوری خاطره‌ها».
بخش «هنر برای سالمندان» با ۳۰۹ تصویر از نقاشی‌ها و دیگر آثار و فعالیت‌های هنرآموزان سالمند همراه است، که به شناخت بهتر و کاربردی‌تر مفاهیم و داده‌های هنری کمک می‌کند.
بخش سه کتاب، «یوگا برای سالمندان» است که مرجان هرندی‌زاده، یکی دیگر از مؤلفین کتاب، به اهمیت و جایگاه یوگا برای سالمندان میپردازد. در ادامه این بخش، مریم بیضایی از چگونه مربیِ یوگای مؤسسه شدن، دستاوردهای کلاس یوگا با سالمندان و درآمیختن آموزش زبان انگلیسی با ورزش یوگا، برای خواننده کتاب می‌گوید.
پیوست یک از بخش سه، دربرگیرنده‌ی مقاله‌‌ای است با نام «ورزش و تناسب اندام برای افراد بالای پنجاه سال. برنامه‌های ورزشی برای تناسب اندام، متناسب با افزایش سن» که مرجان هرندی‌زاده آن را به فارسی برگردانده است. مترجم آن را با نمونه‌گفتارهایی از بانوان فراگیر میان‌سال و سال‌خورده عضو کلاس یوگای مؤسسه درآمیخته است. این مقاله پیش از این در ماه‌نامه «دانش یوگا، سلامت تن و روان» چاپ شده‌است و اینک متن ویرایش شده‌ی آن در این کتاب آورده شده.
بخش چهار کتاب سبز گردد شاخساران کهن، گزارش تحلیلی و فشرده‌ی سالانه همراه با نکته‌های بسیار ارزنده از چگونگی «آموزش زبان انگلیسی به سالمندان» در مرکز روزانه رنگین‌کمان سپید است و فرشته طغیانی آن را جمع‌بندی و نوشته است.
نفیسه نفیسی در بخش پنج کتاب، بسیار گذرا به «کلاس قرآن» میپردازد.
بخش شش و بخش پایانی کتاب، «دیگر برنامه‌های مرکز رنگین‌کمان سپید» برای میانسالان و سالمندان مانند «گردشگری»، «گردهمایی‌ها»، «نمایش و موسیقی»، «برنامه‌ی "باهم"، ویژه‌ی مادربزرگ‌ها – پدربزرگ‌ها و نوه»، «پژوهش و انتشار گاه‌نامه سپیدار» پرداخته شده‌است.
نگارش و تألیف، ویرایش و آماده‌سازی «کتاب سبز گردد شاخساران کهن» از پانزدهم آبان‌ماه ۱۳۹۳ آغاز و در هفتم مهرماه ۱۳۹۷ - چهار سال – از انتشار آن رونمایی شد.
نام کتاب برگرفته از بخشی از شعر «رقص باد، خنده گل» سروده‌ی پروین دولت‌آبادی است.
- مرجان هرندی زاده
- نفیسه نفیسی
- نوشین نفیسی
- نیلوفر هرندی زاده
