سفر
سفر
کتاب تصویری «سفر» با یک جمله تکان‌دهنده آغاز می‌شود: «شاید مجبور شوی جایی را که در آن زندگی می‌کنی، ترک کنی.» این جمله، همان ابتدای کتاب خواننده را در فکر فرو می‌برد و ذهن کودک را درگیر می‌کند که اگر قرار باشد محیطِ آشنای همیشگی را ترک کند، چه می‌شود؟
تصویرسازی‌های کتاب «سفر»، موجودی را معرفی می‌کند که گویی یک اردک است. شاید هم موجود تازه‌ای باشد ساخته ذهن نویسنده یا تصویرگر. چه فرقی می‌کند؟ به هر حال همین ناشناختگی و ابهام در تشخیصِ شخصیت اصلی داستان، این فرصت را می‌دهد تا خودمان را جای او بگذاریم؛ و به این ترتیب است که داستان تصویری «سفر» با تمام سادگی و ایجاز کلماتش ذهن‌مان را به چالش می‌کشد.
کتاب «سفر» داستانِ شخصیتی‌ست که در شرایط امن و آرامی به سر می‌برد. ناگهان باد تندی او را از روی زمین بلند می‌کند و در سرزمین بیگانه و ناشناخته‌ای فرو می‌آورد. حالا این شخصیت داستان است که با چالش‌های متفاوتی رو به رو است و نه تنها با شرایط تازه‌ای درگیر است، بلکه در پی این است هویت خودش را کشف کند.
کتاب تصویری «سفر» نه تنها برای مخاطب کودک، بلکه برای مخاطب بزرگسال هم این فرصت را فراهم می‌کند تا با فلسفی‌ترین و عمیق‌ترین پرسش زندگی رو به رو شود: «من کی‌ام؟» و با ساده‌ترین موقعیت‌ها و دیالوگ‌هایی که در طول داستان شکل می‌گیرد، ذهن بازیچه سوال‌های متفاوتی می‌شود و خواننده هم‌پای شخصیتِ داستان از خودش می‌پرسد هویت‌اش را چه چیزی شکل داده است؟ زبانی که با آن صحبت می‌کند؟ محیطی که در آن زندگی می‌کند؟ ظاهری که دارد؟
کتاب تصویری «سفر» برای کودکان بالای سه سال مناسب است.
پیشنهاد ویژه: خواندن این کتاب به کودکانی پیشنهاد می‌شود که به هر دلیلی مجبور به تغییر شرایط محیطی از جمله تغییر خانه، تغییر مهد یا مدرسه، مهاجرت به یک شهر یا کشور دیگر و ... شده‌اند.
«شاید یک روزی مجبور شوی جایی را که در آن زندگی می‌کنی ترک کنی.»
مرغابی کوچکی که راوی قصه است شال و کلاه می‌کند برای «سفر» اما نه سفری برای سیاحت و گردش بلکه بادی تند می‌آید و چنان او را از سرزمینش می‌کند و به دیاران دوردست می‌برد که حتی فراموش می‌کند کی هست!
سرزمین جدید، اهالی غریب، زبان‌ها و گویش عجیب و انتظار یک اتفاق یا فردی آشنا. مرغابی از پشه و ماهی و موش که اهل آسمان و آب و زمینند می‌پرسد: «من کی هستم؟» اما زبان آنها را نمی‌شناسد و چیزی نمی‌فهمد. او نمی‌پرسد اینجا کجاست؟ شما کی هستید؟ سوال مرغابی در این سرزمین جدید «من کی هستم» است و او به دنبال خودش می‌گردد گویی «خودگم کرده‌ای» است.
زبان کسی را نمی‌فهمد و غمگین و گریان می‌شود تا اینکه مرغابی دیگری با پاهای بزرگ می‌بیند و در جواب سوال «من کی هستم؟» می‌گوید: «تو همان کسی هستی که باید باشی!» خودش می‌پرسد: من چی؟ من کی هستم؟ و مرغابی کوچک قصه ما می‌گوید: همانی که باید باشی! و «همزبانی» آغاز می‌شود. بازی‌ای که هر دو بلدند و همدیگر را می‌فهمند و همدیگر را می‌سازند.
درست زمانی‌که مرغابی قصه ما زبان پشه و ماهی و موش را یاد می‌گیرد و زندگی آسان می‌شود، باد تندی می‌وزد و همه داشته‌ها و رفاقت‌های جدید مرغابی را با خود می‌برد، مرغابی محکم در جای خود ایستاده اما باد دوستانش و شکوفه‌ها و شن‌های گرم را می‌برد و باز هم تنهایی شروع می‌شود.
مرغابی که در تنهایی خود سیر می‌کند روزی با حیوانات جدیدی روبرو می‌شود که به او سلام می‌گویند حالا او می‌تواند خودش را معرفی کند بگوید: «من منم.» شما کی هستید؟
قصه «سفر» مرغابی ما با «آشنایی‌زدایی» آغاز می‌شود همه می‌دانیم مرغابی‌ها مهاجرند و دائم در پرواز به سرزمین‌های جدید، تکنیک آشنایی‌زدایی و جبر تن دادن به باد تند و گم شدن در سرزمین جدید تا جایی که فراموش کند حتی چه کسی است مخاطب را در گیجی و گم‌گشتگی مرغابی همراه می‌کند.
«سفر» در ادبیات و فلسفه جهان جایگاه ویژه‌ای دارد از معنای کاملا ایجابی و مثبت مانند طی طریق سیمرغ در منطق الطیر عطار تا افسانه‌های نیلز، مهاجرت و بلوغش با غازهای وحشی و پینوکیو به دنبال پدر ژپتو که همه منجر به بلوغ و خود‌آگاهی می‌شوند. تا معانی سلبی و گاهی منفی‌تر مانند تبعید و مهاجرت و دیاسپوراDiaspora، وجه تشابه همه این موارد حرکت از خود به جهان و از جهان به خود است خواه با خودشناسی و بلوغ همراه باشد خواه به یک همزیستی ساده و تکراری منجر شود.
مهمترین مولفه قصه سفر «حرکت»، «تنهایی خود» و «ساختن جهان ناپایدار» است. وقتی این جهان که ثابت نیست و به بادی تند برهم می‌ریزد را ساخت می‌توانست خود را معرفی کند و بگوید: سلام من منم. سیلان و حرکت و شروع از «نقطه سر خط» اصلی‌ترین محور قصه سفر است. مرغ مهاجر باشی یا پشه و ماهی و موش یک روز هستی و روز دیگر شاید در جایی دیگر باشی. تنها چیزی که با خودت می‌بری «من» خودت است. دنیایت را جوری بساز که این «من»را بشناسی و هرجایی باشی بتوانی با این «من» خود سر کنی.
ماهیت اصلی داستان بر پرسش تاریخی «من کی هستم؟» از کجا آمده‌ام؟ آمدنم بهر چه بود؟ قوام می‌گیرد. برای پاسخ به این سوال تاریخی و بنیادی حرکت، گذر و نسبی بودن امور را نشاندار نموده و پویایی برای ساختن من را نوعی پاسخ به پرسش من کی هستم عنوان می‌کند.
به بیان شیوای مولانا که به گوش و جان ما فارسی زبان‌ها آشناست:
روزها فکر من اینست و همه شب سخنم
که چرا غافل ز احوال دل خویشتنم
از کجا آمده‌ام، آمدنم بهر چه بود؟
به کجا می روم؟ آخر ننمایی وطنم…
امتیاز من به این کتاب از ۵ ستاره ۵ است.
- سحر ترهنده
- Camilla Engman
- کامیلا اینگمان
- ورونیکا سالیناس
- کامیلا اینگمان
- سحر ترهنده
